"Καμπάνια Ι.Δ.ΑΝ.ΙΚΑ. και η συμβολή της Τέχνης": Ομιλία σε ημερίδα του ΠΑΜΑΚ

Παρακάτω δημοσιεύεται το γραπτό κείμενο της ομιλίας εκπροσώπου του Κέντρου Ειδικής Αγωγής με τίτλο «Καμπάνια ΙΔΑΝΙΚΑ και συμβολή της τέχνης», στα πλαίσια ημερίδας του Πανεπιστημίου Μακεδονίας με τίτλο «Προσβασιμότητα στην τέχνη: η τέχνη του εφικτού», η οποία έγινε στις 18 Απριλίου σε συνεδριακή αίθουσα του ΑΠΘ. Η ομιλία συνοδευόταν και από πλήθος τεκμηρίων που προβάλλονταν στην οθόνη και δεν παρουσιάζονται εδώ (πλην ελάχιστων με σχετικούς συνδέσμους).

«Καμπάνια ΙΔΑΝΙΚΑ και συμβολή της τέχνης»

Εκπροσωπώ έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό που βρίσκεται στην Καλαμαριά και υποστηρίζει ανθρώπους με νοητική αναπηρία εδώ και 38 χρόνια. Πρόκειται για το Κέντρο Ειδικής Αγωγής.

Το περιεχόμενό της ομιλίας που ακολουθεί αποτελεί συλλογική εργασία των στελεχών του Κέντρου Ειδικής Αγωγής.

Ευχαριστούμε τους οργανωτές της Ημερίδας που μας έδωσαν τη δυνατότητα γι’ αυτή την παρέμβαση. Ας μας επιτραπεί να απευθύνουμε ιδιαίτερες προσωπικές ευχαριστίες στην επιστημονική υπεύθυνη της Ημερίδας κα Λευκοθέα Καρτασίδου.

Η Τέχνη είναι αναμφίβολα σημαντική έκφανση της κοινωνικής συνείδησης, ένα προϊόν της που αφότου παράχθηκε πριν αρκετές χιλιετίες, την τρέφει, την κινητοποιεί και τη συγκαθορίζει με άλλα. Παραφράζοντας λίγο τον Γκαίτε και υπερβάλλοντας κάπως για να δοθεί έμφαση, θεωρούμε ότι «η Τέχνη δημιουργεί τους ανθρώπους περισσότερο απ’ ότι οι άνθρωποι δημιουργούν την Τέχνη».

Ίσως υπάρξει στο μέλλον της ανθρωπότητας ιστορική περίοδος που η Τέχνη θα συνιστά δομικό χαρακτηριστικό κάθε κοινωνικής δραστηριότητας. Ίσως υπάρξει εποχή που η κοινωνία δεν θα έχει πολιτισμό, αλλά θα είναι πολιτισμός. Προς ώρας η Τέχνη αλληλεπιδρά σαν αυτοτελής κοινωνική δραστηριότητα με τις λοιπές εκφάνσεις της κοινωνικής συνείδησης, με τις λοιπές κοινωνικές δραστηριότητες.

Σαν Κέντρο Ειδικής Αγωγής, αναγνωρίζοντας τη σημασία της Τέχνης για την ανθρώπινη κοινωνία και σεβόμενοι την αυτοτέλειά της, κάνουμε μια μεγάλη προσπάθεια να την εντάξουμε στις υπηρεσίες μας και στις εν γένει δραστηριότητές μας. Για την ακρίβεια κάνουμε προσπάθεια να αλληλεπιδράσουμε προωθητικά μαζί της.

Δεν μετερχόμαστε αυτό τον ισχυρισμό για να συντονιστούμε τεχνητά με το περιεχόμενο της Ημερίδας. Μπορούμε να τον τεκμηριώσουμε.

Στο Επιχειρησιακό Σχέδιο 2019-2021 του οργανισμού μας και σε σύνολο 18 στρατηγικών αξόνων και 75 Ενεργειών του, οι 2 απ’ αυτούς και οι 9 απ’ αυτές αφορούν ευθέως σ’ αυτή την αλληλεπίδραση. Αρκετοί άλλοι κι αρκετές άλλες συνεργούν έμμεσα.

Υπάρχουν αρκετά τεκμήρια από πολλές άλλες επιμέρους δραστηριότητές μας. Θα περιοριστώ σε μια, που αποτελεί συνεργούσα Ενέργεια του Ε.Σ. και η οποία έχει τίτλο «Καμπάνια Ι.Δ.ΑΝ.ΙΚΑ». Κι όπως βλέπετε ο τίτλος της παρέμβασής μας είναι «Καμπάνια ΙΔΑΝΙΚΑ και η συμβολή της τέχνης».

Κατ’ αρχή, τι είναι αυτή η καμπάνια;

Ο τίτλος της ΙΔΑΝΙΚΑ είναι το αρκτικόλεξο του κεντρικού συνθήματός της:

Ίθι (που σημαίνει ΕΜΠΡΟΣ)! Δικαιώματα Ανεξάρτητα από Ικανότητες.

Προβάλλει και διεκδικεί ένα τρίπτυχο αιτημάτων για την προστασία των ανθρώπων με νοητική αναπηρία από κακοποίηση και ρατσισμό και την πρόσβασή τους στις διαθέσιμες υπηρεσίες υποστήριξης.

Στη Διακήρυξη της καμπάνιας μπορείτε να διαβάσετε αναλυτικότερα τα αιτήματά της.

Τα οποία δεν κοστίζουν τίποτα σε δημόσια ή ιδιωτικά ταμεία κι αντίθετα είναι υποχρεώσεις της πολιτείας και της οργανωμένης κοινωνίας. Που ωστόσο δεν υλοποιούνται σε αρκετές πλευρές τους.

Αφορμή για την καμπάνια αποτέλεσαν τα απανωτά κρούσματα βίας – χρόνιας αιχμαλωσίας, σεξουαλικής κακοποίησης, λεκτικού ρατσισμού κ.α. – σε βάρος ανθρώπων με νοητική αναπηρία κατά το 2018, χωρίς να υπάρξουν ανάλογες αντιδράσεις.

Οι εθελοντές του Κέντρου Ειδικής Αγωγής πρότειναν και το Κέντρο συμφώνησε να οργανωθεί η καμπάνια με σκοπό την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας και των αρμόδιων κεντρικών και τοπικών αρχών για τη λήψη πρόσθετων πρακτικών μέτρων περιορισμού των προαναφερόμενων φαινομένων.

Η καμπάνια ξεκίνησε άτυπα το Φεβρουάριο με την ανάρτηση της ιστοσελίδας της, αλλά ουσιαστικά το Μάρτιο με τη δημοσιοποίηση των τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών σποτ. Θα διαρκέσει έως τον ερχόμενο Νοέμβριο.

Βασικό μέσο προώθησης της καμπάνιας είναι η ιστοσελίδα της www.idanika.gr

Η καμπάνια δεν χρηματοδοτείται από προγράμματα, δεν έχει και δεν επιδιώκει χορηγίες ή άλλη οικονομική υποστήριξη, προσπαθεί μόνο να προστίθενται πολλές φωνές στη δική της φωνή.

Επιδιώξαμε και ήδη την υποστηρίζουν αρκετά ισχυρές φωνές από κορυφές της πολιτικής, της θρησκείας, των κοινωνικών οργανώσεων, της εκπαίδευσης κ.α.

Ελπίζουμε να προστεθεί και η φωνή του καθένα από εσάς. Ούτε ένα λεπτό της ώρας δεν χρειάζεται η συμπλήρωση της Δήλωσης Υποστήριξης στην ιστοσελίδα μας.

Στα πλαίσια της γενικότερης σχετικής προσπάθειάς μας, επιδιώκουμε και την ώσμωση της καμπάνιας με την Τέχνη και τον Πολιτισμό.

Και μολονότι η καμπάνια βρίσκεται στην αρχή της, ήδη έχουμε σημαντικά κατά τη γνώμη μας σχετικά αποτελέσματα.

Τα οποία είναι και πολυποίκιλα κι εκφράζονται πολύμορφα.

(Ακούγεται η απαγγελία ποιήματος της κας Κ. Λυμπέρη)

Αυτό που ακούσατε είναι το πρώτο ποίημα που γράφτηκε με έμπνευση απ’ την καμπάνια – το υπογράφει η ποιήτρια κ. Κυριακή Λυμπέρη. Με τη συμβολή της ποίησης στην καμπάνια, ωστόσο, θα κλείσουμε τις αναφορές στις άλλες τέχνες.

ΜΟΥΣΙΚΗ

Έχει ήδη γραφεί και το πρώτο τραγούδι για την καμπάνια ΙΔΑΝΙΚΑ. Ένας 13χρονος μαθητής Μουσικού Σχολείου, ο Φάνης Σαλβερίδης, μαθαίνοντας για την καμπάνια και συγκινούμενος έγραψε στο πιάνο του μια μουσική σύνθεση. Ο πατέρας του Κώστας, ακούγοντας τη μουσική κι ανάλογα συγκινημένος, έγραψε τους στίχους. Κι ο Φάνης τους τραγούδησε. Θα ακούσετε όλο το τραγούδι στο τέλος της παρέμβασής μας.
Η μουσικοσυνθέτης κ. Εφη Ράτσου, που γράφει μουσική για θέατρο και κινηματογράφο και τη διδάσκει παράλληλα, ανάλογα συγκινημένη μας ενημέρωσε ότι θα αφιερώσει στην καμπάνια μια επιτούτου σύνθεσή της, σαν πρώτη κίνηση υποστήριξης.
Η καθηγήτρια μουσικής και τραγουδίστρια κ. Εύη Σιαμαντά, επίσης σαν πρώτη κίνηση αφιέρωσε συμβολικά συναυλία της – βλέπετε και στην οθόνη σχετικό βίντεο.
Κι άλλοι μουσικοσυνθέτες έχουν εκφράσει ανάλογες προθέσεις, ώστε ως το τέλος οι μουσικές συνεισφορές θα γεμίζουν cd.

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

Ο Σύλλογος Εικαστικών Τεχνών Επανωμής ανακοίνωσε ότι οι καλλιτέχνες του θα προχωρήσουν σε δημιουργίες εμπνευσμένες από την καμπάνια και στη συνέχεια σε Έκθεσή τους στο ΚΕΑ.
Ο Τομέας Παρεμβάσεων του Νοσοκομείου Παπαγεωργίου θα οργανώσει το Μάιο στο ΚΕΑ έκθεση 30 καλλιτεχνών του αφιερωμένη στην καμπάνια.
Ένα απ’ τα Εργαστήρια της ΑΣΚΤ του ΑΠΘ θα παράξει μπουκέτο εικαστικών δημιουργιών για την καμπάνια αφού τη μελετήσει από διάφορες πλευρές.
Μια πρωτοετής φοιτήτρια της ΑΣΚΤ, η Νάνσυ Μπράμα, μας χάρισε τη δημιουργία που βλέπετε στην κεντρική φωτογραφία της ιστοσελίδας, καθώς επίσης και αυτή τη δημιουργία (οθόνη). Η ζωγράφος κα Ευαγγελία Αρνάκη αφιέρωσε στην καμπάνια τη δημιουργία της με τίτλο «Νοιώσε με» (οθόνη). Ο ζωγράφος κ. Γιώργος Ηλιόπουλος μας αφιέρωσε αυτή τη δημιουργία του (οθόνη).
Η γραφίστρια Ανδρονίκη Ράπτη σχεδίασε και παράγει τα αφισάκια των πρεσβευτών της εκστρατείας μας εθελοντικά (οθόνη)
Ας αναφέρουμε εδώ ότι μεταξύ των πρεσβευτών της εκστρατείας είναι ήδη 2 γνωστές καλλιτέχνιδες (οθόνη), ενώ έχουν εκδηλώσει σχετική πρόθεση αρκετοί ακόμη.
Ένας γνωστός επαγγελματίας φωτογράφος θα κάνει φωτοαφιέρωμα εμπνευσμένο απ’ την καμπάνια ΙΔΑΝΙΚΑ και πιστεύουμε ότι θα ακολουθήσουν και άλλοι συνάδελφοί του.
Ο επαγγελματίας σκηνοθέτης κ. Λέγκας από τον τηλεοπτικό σταθμό ΑΤLAS TV επιμελήθηκε δωρεάν το τηλεοπτικό σποτ της καμπάνιας που μπορείτε να το δείτε και στην ιστοσελίδα της.
Τονίζουμε ότι και ανάπηροι καλλιτέχνες πρόκειται τις επόμενες μέρες να πλαισιώσουν δημιουργικά την καμπάνια.

ΘΕΑΤΡΟ

Έχουμε διαβεβαιώσεις ότι θα γραφούν ένα ίσως και περισσότερα θεατρικά για την καμπάνια.
Θα αφιερωθούν συμβολικά αρκετές παραστάσεις γνωστών έργων, όπως για παράδειγμα μια από τις παραστάσεις του έργου του Μπέργκμαν «Σκηνές από ένα γάμο» που παίζεται αυτό τον καιρό στο θέατρο Σοφούλη με πρωταγωνιστές τον Αντώνη Λουδάρο και την Παυλίνα Χαρέλα.
Γνωστό θεατρικό έργο άρχισαν να προβάρουν και παιδιά με νοητική αναπηρία στο Κέντρου Ειδικής Αγωγής για να παιχτεί σε εκδηλώσεις της καμπάνιας.

ΑΛΛΕΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ

Ο Σύλλογος Φίλων του Γιάννη Σκαρίμπα στη Χαλκίδα, αφιέρωσε συμβολικά στον καμπάνια το φετινό λογοτεχνικό μνημόσυνο του συγγραφέα.
Το Ειδικό Επαγγελματικό Εργαστήρι Λιβαδειάς και ένα τοπικό ραδιόφωνο αφιέρωσαν πολιτιστική εκδήλωσή τους με το συγκρότημα ΚΙΤΡΙΝΑ ΠΟΔΗΛΑΤΑ.
Ο δήμος Θερμαϊκού αφιερώνει τις 2μηνες εκδηλώσεις Ευρωπαϊκές Ημέρες Θάλασσας που ξεκίνησαν και ο Δήμος Καλαμαριάς τις εκδηλώσεις της Ανθοέκθεσης του Μαΐου, εντός των οποίων και αρκετές πολιτιστικές.
Πολλές ακόμα ανάλογες κινήσεις πρόκειται να εκδηλωθούν σε διάφορες περιοχές από τη Ροδόπη ως την Κρήτη.

ΠΟΙΗΣΗ

Κλείνουμε τις παραδειγματικές αναφορές όπως τις ανοίξαμε: με την Ποίηση. Εκτός απ’ το ποίημα που γράφηκε από την κ. Λυμπέρη, έχουμε αφιερώσεις ποιημάτων τους από 2 ακόμη ποιητές, την κα Κοντάκη και τον κ. Λυκεσά, ενώ θα ακολουθήσουν κι άλλες.
Στο μεταξύ θέλουμε να σταθούμε ιδιαίτερα στις αφιερώσεις στίχων και σπαραγμάτων ποιητών και λογοτεχνών τις οποίες κάνουν οι μη ποιητές επισκέπτες της ιστοσελίδας μας. Είναι τόσες και τέτοιες ώστε στο τέλος θα μπορούν να αποτελέσουν την «ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΙΔΑΝΙΚΑ». Αρκετές δεκάδες ποιητών έχουν ήδη καταγραφεί στην ιστοσελίδα μέσω αυτών των αφιερώσεων. Δείτε μερικές ενδεικτικές στην οθόνη.

Απ’ τα προαναφερόμενα τεκμηριώνεται νομίζουμε ότι η Τέχνη συμβάλλει πολύμορφα στην προώθηση της καμπάνιας ΙΔΑΝΙΚΑ, εμπνεόμενη και απ’ αυτήν.

Ωστόσο οι οργανωτές της εκστρατείας ΕΧΟΥΜΕ ΕΝΑ ΟΝΕΙΡΟ μια διακαή επιθυμία:

Στα πλαίσια της γενικής συμβολής της στις υποθέσεις της αναπηρίας και της γενικότερης συμβολής της στην «αισθητικοποίηση της ηθικής», όπως θα έλεγε ο Χιουμ, θέλουμε να συμβάλλει η Τέχνη στη γαλούχηση της κοινωνικής συνείδησης με αξίες όπως αυτές της καμπάνιας, δηλαδή της κοινωνικής αλληλεγγύης και της σταθερής απαίτησης να είναι κοινά και κατοχυρωμένα όλα τα δικαιώματα.

Θέλουμε να πλαισιώσει η Τέχνη την καμπάνια πρωτοποριακά και καθολικά.

Πρωτοποριακά και καθολικά σημαίνει να συμβάλλει η Τέχνη: ΚΑΙ στο περιεχόμενό της καμπάνιας ΚΑΙ στα μέσα της ΚΑΙ στην προώθησή της ΚΑΙ στα αποτελέσματά της.

Στα πλαίσια αυτά κι ενδεικτικά:

Προτείνουμε και προσκαλούμε το Μουσικό Τμήμα του ΠΑΜΑΚ και τους επαγγελματίες και ερασιτέχνες μουσικούς, να φτιάξουν με αφορμή την εκστρατεία ΙΔΑΝΙΚΑ μουσικές συνθέσεις. Τους λέμε: ελάτε να φτιάξετε τη μουσική συμφωνία της Αθωότητας.
Προτείνουμε και προσκαλούμε τους λογοτέχνες και τις σχολές δημιουργικής γραφής να «περιποιηθούν» τα κείμενα του ιστοτόπου μας και να παράγουν πρόσθετα, ανάμεσά τους ίσως και στίχους τραγουδιών που ίσως μελοποιήσουν οι προηγούμενοι. Τους λέμε: ελάτε να φτιάξετε τον Ύμνο της αθωότητας.
Προτείνουμε και προσκαλούμε την ΑΣΚΤ του ΑΠΘ με τα επιμέρους τμήματά της και τους εικαστικούς επαγγελματίες και ερασιτέχνες, οργανωμένους και μη σε καλλιτεχνικούς φορείς, να φτιάξουν εικαστικά πανοράματα εμπνευσμένα από την καμπάνια ΙΔΑΝΙΚΑ και τους γραφίστες να περιποιηθούν την οπτική των ιστοσελίδων της, τα προωθητικά υλικά της. Λέμε στους εικαστικούς: Ελάτε να φτιάξετε την Εικαστική συμφωνία της Αθωότητας.

Γενικότερα: Προσκαλούμε τους καλλιτέχνες κάθε τέχνης, να αποδώσουν ο καθένας με τη δική του ματιά την πραγματικότητα της φρίκης της κακοποίησης ανθρώπων με νοητική αναπηρία, προκειμένου να ταρακουνήσουν την φενακισμένη και χαυνωμένη από μύρια πνευματικά όπια συνείδηση, την αδιάφορη στον πόνο του άλλου ατομικιστική συνείδηση. Τους λέμε: Ελάτε να ενώσετε το ταλέντο και τη φαντασία σας, με την πραγματικότητα των δυσμενών συνθηκών για τους πιο αθώους και αδύναμους ανθρώπους. Φέρτε την Ομορφιά να τσακίσει την κρούστα της υπόληψης γύρω απ’ τον πυρήνα της θυματοποίησης των αδύναμων, να κάνει την «αισθητική εναρμόνιση της ψυχής» με την πραγματικότητα, όπως έλεγε ο Σίλλερ.

Προσκαλούμε τους καλλιτέχνες κάθε τέχνης να δείξουν όπως μόνο αυτοί μπορούν τη δυνατότητα για κόσμο απαλλαγμένο από τέτοιες κι άλλες ασχήμιες, για κόσμο με πολύ περισσότερες και ποιοτικότερες ομορφιές, ώστε να εμπνεύσουν την υποταγμένη στη σκληρή πραγματικότητα συνείδηση να αντιδράσει. Τους λέμε: Ελάτε να συμβάλλετε με τις γνώσεις, τη φαντασία και το ταλέντο σας να αλλάξουμε την άσχημη πραγματικότητα που καταγγέλλει η εκστρατεία ΙΔΑΝΙΚΑ. Φέρτε την Ομορφιά να εμπνεύσει πολλούς για τέτοια ιδανικά, για να δούμε κάποτε «εκείνους τους καλύτερους καιρούς του καθαρού αέρα, όλη την κοινωνία ανανεωμένη», όπως θα έλεγε ο Βαν Γκογκ.

Κάποιοι ίσως σκεφτούν ότι τέχνη κατά παραγγελία, έμπνευση κατόπιν πρόσκλησης, δεν είναι και «τόσο σόι». Ωστόσο, η τέχνη προκύπτει απ’ τις προκλήσεις της πραγματικότητας και η εκστρατεία αποτελεί μέρος της, όπως και όσα άλλα κάνουμε υποστηρίζοντας τους ανθρώπους με νοητική αναπηρία. Επιπλέον η τέχνη, η καλή τέχνη, συνήθως ξεπερνά τα γεγονότα απ’ τα οποία εμπνεύστηκε, ενίοτε ξεπερνά και την εποχή που έγινε και σηματοδοτεί πιο διαχρονικές αξίες, ώστε γίνεται όπλο στα χέρια όσων προσπαθούν γι’ αυτές. Κι αυτή η δυνατότητα της τέχνης είναι που μας κάνει να λέμε ότι την χρειαζόμαστε και για τις μακροπρόθεσμες υποθέσεις της αναπηρίας, για την ομαλή ένταξή της στην κοινωνία.

Μια παρένθεση: Ως καλή τέχνη εμείς δεν εννοούμε την πολυπλουμισμένη που έκανε τον Σεφέρη να γράψει: «την τέχνη μας τη στολίσαμε τόσο πολύ που φαγώθηκε από τα μαλάματα το πρόσωπό της».

Δεν εννοούμε ούτε αυτό που ο Καντ ονόμαζε περιφρονητικά «υπεροψία του γούστου». Εννοούμε κάθε τέχνη που αναδείχνει εμπνευσμένα και καταληπτά την πραγματικότητα των κοινωνικών σχέσεων για το αντικείμενο που κάθε φορά πραγματεύεται και την εγγενή τους δυνατότητα να γίνουν καλύτερες αν οι άνθρωποι το επιδιώξουμε συνειδητά, εμπνευσμένοι και από την τέχνη. Κλείνει η παρένθεση.

Τέλος προσκαλούμε και όσους δεν ασκούν Τέχνη, αλλά την ερευνούν. Ελάτε να παρακολουθήσετε από κοντά την καμπάνια ΙΔΑΝΙΚΑ. Μπορεί να μην ανακαλύψετε μοτίβα κάποιας αναδυόμενης τεχνοτροπίας στη τέχνη που αναφέρεται στην αναπηρία, ώστε να αναζητήσετε την κοινωνική ιστορία πίσω από αυτήν, όπως ο Άρνολτ Χάουζερ την αναζήτησε πίσω από τις μυτερές αψίδες, τα φευγαλέα αντερείσματα και τα χιαστά θολωτά του γοτθικού ρυθμού. Αλλά είναι βέβαιο ότι και μέσα από την έρευνα της αλληλεπίδρασης της Τέχνης με την καμπάνια ΙΔΑΝΙΚΑ θα βρείτε πολλά τεκμήρια της κοινωνικής ιστορίας πίσω απ’ τις επιμέρους εκφάνσεις και επιβεβαιώσεις του ρόλου της τέχνης στις υποθέσεις της αναπηρίας.

Αντί άλλου επιλόγου διαβάστε στην οθόνη το μήνυμα μιας άγνωστής μας επισκέπτριας στην ιστοσελίδα. Και μην ξεχάσετε να δηλώσετε και την προσωπική σας υποστήριξη επισκεπτόμενοι την ιστοσελίδα μας www.idanika.gr

(Στην οθόνη προβάλλεται το παρακάτω μήνυμα:)

Ιουλία Γάμψα, Ετεροαπασχολούμενη φιλόλογος

Η πράξη σας είναι όμορφη. Η ομορφιά της βρίσκεται στη δικαιοσύνη της. Μακάρι οι ευαίσθητοι της τέχνης να δονηθούν απ’ τις δονήσεις της. Και όπως ο μικρός και η νεαρή που γράφετε πως εμπνεύστηκαν και σας χάρισαν τη μουσική του ο ένας τη ζωγραφική της η άλλη, οι καλλιτέχνες ας θέσουν την τέχνη τους στην υπηρεσία σας. Έτσι θα συμβάλλουν να σας συντρέξουν όσοι χρειάζεται για να αναγκαστούν οι ταγοί σε κάποια μέτρα.